Słupca


Wirtualny przewodnik po Słupcy – zapraszamy:



Pochodzenie nazwy miasta
Formy nazwy miasta, które występowały na przestrzeni dziejów: de villa nostra Slupcza (1282 r.), de Slupza (1296 r.), Sluptza, civitas Slupcza, de Slupcza, in civitate dicta Slubzec (1300 r.), Słupcza (1339 r.), Słupza (1340 r.), Słuptza (1403 r.), Słupca (1618-1620).

Obok wyżej wymienionych nazw używano także nazw niemieckich: Vrienstat (1331 r.), Wriensat, Freyenstadt, Freienstadt. Nazwę miasta zmieniono również w czasie II wojny światowej.

Naukowcy nazwę miasta wywodzą od słowa słup. Przyjmuje się, że chodzi tu albo o posąg, statuę, rzeźbę lub o budowlę bądź urządzenie zrobione ze słupów. Drugie znaczenie wiąże nazwę miejscowości z grodem, zwanym Szwedzkim Okopem. Gród posiadał wał obronny zwieńczony palisadą, a więc konstrukcją obronną zbudowaną z połączonych ze sobą zaostrzonych słupów. Nad bramą wejściową prawdopodobnie znajdowała się wieża strażnicza. Gród ze stałym lądem łączyła grobla, wzmocniona pionowo wbitymi palami. Jak widać, przy słupeckim grodzie powstało wiele urządzeń zbudowanych ze słupów. Być może znajdowały się też tam posągi obdarzane kultem. Wobec powyższego stwierdzić należy, że powyższe wytłumaczenia etymologii (pochodzenia) nazwy miasta wydają się przekonujące.

Powrót na górę strony



Mapa ciekawych miejsc

Poniżej zamieszczamy mapę ciekawych miejsc w Słupcy. Na mapie oraz poniżej w tabeli znajdziecie informację, co w danym miejscu znajdowało się dawniej, a co znajduje się obecnie. Zachęcamy do zapoznania się z mapą, gdyż taką samą otrzymacie na starcie etapu terenowego.

Uwaga: ze względu na różnice pomiędzy mapą, a zdjęciem satelitarnym położenie obiektów na zdjęciu satelitarnym może być nieznacznie przekłamane. Sugerujemy używanie trybu mapy.

Liczba na mapie Dawniej Obecnie
1 Willa Stanisława Gregorkiewicza, notariusza Muzeum Regionalne
2 Budynek starostwa
3 Kościół farny p.w. św. Wawrzyńca Kościół farny p.w. św. Wawrzyńca
4 Synagoga
5 Elektrownia Budynek mieszkalny
6 Kino Słońce Księgarnia Szyniszewskich
7 Komora celna Starostwo Powiatowe
8 Dom Bronisława Gutakowskiego, założyciela Straży Ogniowej w Słupcy PKO
9 Seminarium Nauczycielskie Liceum Ogólnokształcące
10 Zajazd pocztowy Budynek mieszkalny (rzeźby)
11 Budynek Towarzystwa Gimnastycznego Sokół Kino Sokolnia
12 - Zespół Szkół Ekonomicznych
13 Cmentarz żydowski (kirkut) Pomnik upamiętniający
14 Cmentarz rzymsko-katolicki Cmentarz rzymsko-katolicki
15 Dawny cmentarz prawosławny Pomnik upamiętniający
16 Dom Apolinarego Szeluty Budynek mieszkalny
17 Cerkiew Nie istnieje; obecnie w tym miejscu Grodzisko
18 - Gimnazjum

Powrót na górę strony


Subiektywne kalendarium miasta:

V w. p.n.e. – powstaje grodzisko kultury łużyckiej z wczesnego okresu żelaza, od czasu najazdu Szwedów zwane Szwedzkim Kopcem; obecnie wyspa na Jeziorze Słupeckim.

1176, 1196 r. – informacje źródłowe o kościele p.w. św. Wawrzyńca (dokładna data powstania kościoła nieznana).

1282 r. – pierwsza wiarygodna wzmianka w źródłach o Słupcy (biskup poznański Jan zamieniając z klasztorem cystersów w Lądzie wieś Ratyń na wieś Skarboszewo wymienia Słupcę jako wieś biskupią).

1282 – 1290 r. – biskup poznański Jan II przeprowadza lokację miasta na prawie niemieckim (dokładna data nieznana).

1290 r. – książę wielkopolski Przemysł II w Dłusku zatwierdza wcześniejszą lokację miasta.

1296 r. – biskup poznański Jan II odkupuje sołectwo słupeckie z rąk Mikołaja syna Olbina. Przeprowadzona zostaje ponowna lokacja miasta, tym razem na prawie średzkim (na wzór lokacji Pyzdr). Rola sołtysa zostaje powierzona Hermanowi ze Stawiszyna. Mieszczanie uzyskują pewne przywileje.

1314 r. – Słupca udziela poparcia księciu Władysławowi Łokietkowi podczas buntu Poznania. Miasto jest sprzymierzeńcem przyszłego króla w jego dążeniach zjednoczeniowych.

1314 r. – Władysław Łokietek nadaje biskupowi Andrzejowi prawo założenia mennicy i bicia monet w Słupcy.

1315 r. – Władysław Łokietek nadaje mieszczanom ze Słupcy prawo do urządzania corocznego trzydniowego jarmarku oraz uwalnia ich od opłat celnych na obszarze księstwa.

1327 r. – w źródłach po raz pierwszy pojawia się burmistrz Słupcy (imieniem Druchwino) wraz z radą miejską.

1331 r. – Najazd Krzyżaków na Wielkopolskę. Wojska krzyżackie zdobywają i palą miasto (wśród zniszczonych obiektów znajduje się kościół p.w. św. Wawrzyńca).

po roku 1331 – powstanie kościoła p.w. Najświętszej Marii Panny i św. Leonarda.

ok. 1340 r. – Biskup poznański Jan herbu Łodzia wykupuje mieszczan słupeckich z rąk krzyżackich.

1346 r. – Kazimierz Wielki odnawia przywilej celny Władysława Łokietka z 1315 r.

1372 r. – królowa Elżbieta potwierdza przywileje celne Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego.

1375-1382 – Biskup poznański Mikołaj z Kórnika otacza miasto murami obronnymi o długości 1100 metrów, chroniącymi 9 hektarów gruntów miejskich.

1389 r. – Władysław Jagiełło potwierdza przywileje celne Władysława Łokietka,  Kazimierza Wielkiego i królowej Elżbiety.

1402 – 1433 – 11 osób ze Słupcy studiuje na Akademii Krakowskiej.

1421 r. – Arcybiskup Mikołaj Trąba funduje wewnątrz murów miejskich kaplicę p.w. Świętego Ducha. Wójt słupecki Andrzej Kotwicz sprzedaje wójtostwo radzie miejskiej.

1427 r. – powołanie przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Wojciecha Jastrzębca altarii piwowarów i gorzelników przy kaplicy p.w. Świętego Krzyża poza murami miejskimi.

ok. 1450 r. – biskup poznański Andrzej z Bnina funduje nowy kościół parafialny.

1458 r. – w ramach wojny trzynastoletniej Słupca wystawa 20 pieszych żołnierzy, podobnie jak największe miasta Wielkopolski.

1523 r. – sukiennicy słupeccy otrzymują przywilej stemplowania swoich wyrobów specjalnym znakiem.

1608 r. – w Słupcy odbywa się narada senatorów dotycząca tzw. rokoszu Zebrzydowskiego.

1630, 1648 r. – w mieście panuje zaraza.

1651 r. – w Słupcy ukrywa się niejaki Kułakowski, jeden z organizatorów buntu chłopskiego w Wielkopolsce.

1654 r. – w mieście panuje zaraza.

1655 r. –Przez Słupcę wiedzie trasa wojsk szwedzkich pod dowództwem Karola Gustawa zdążających z Gniezna do Konina. Wojska szwedzkie pustoszą miasto.

1660-1662 – w mieście panuje zaraza (szczególnie liczne ofiary).

1665 r. – wojska pospolitego ruszenia pod wodzą Jana Leszczyńskiego, stacjonujące pod miastem, doprowadzają do znacznych spustoszeń.

1690 r. –miasto trawi pożar.

1706 r. – w czasie wojny północnej pod miastem obozują wojska saskie Augusta II.

1707 r. – w mieście obozuje król szwedzki Karol XII, prowadząc ze sobą jako więźnia Johana Reinholda Patkula, inicjatora antyszwedzkiego przymierza Saksonii z Rosją.

1707-1709 – w mieście panuje zaraza.

1768 r. – miasto znajduje się w orbicie działań wojennych w czasie konfederacji barskiej. W pobliżu dochodzi do potyczek konfederatów z wojskami rosyjskimi mjr. Jana Drewitza, zakończonych zwycięstwem Rosjan.

1769 r. – w mieście stacjonują wojska rosyjskie generała majora księcia Piotra Apraksina.

1771-1772, 1774-1777 – pruskie uzurpacje graniczne: wojska pruskie stacjonują w Słupcy.

1776 r. – konwencja graniczna między Polską, a Prusami, zgodnie z którą Słupca przynależała do Polski.

1788 r. – w mieście wybucha pożar. Zniszczeniu ulega ratusz i kilkanaście domów przy rynku.

1790 r. – kolejny pożar miasta.

1793 r. – w wyniku II rozbioru Polski Słupca trafia pod panowanie pruskie. Miasto administracyjnie należy do prowincji Prusy Południowe, dystryktu poznańskiego i powiatu pyzdrskiego. Król pruski Fryderyk Wilhelm II przebywa w okolicy miasta.

1794 r. – w ramach powstania kościuszkowskiego w Słupcy przeprowadzono koncentrację oddziałów z Wielkopolski i Kujaw. Zgrupowanie pod dowództwem Jana Henryka Dąbrowskiego liczyło 6000 osób.

1796 r. – Słupca przechodzi z rąk biskupów poznańskich na własność skarbu królewskiego.

1800-1807 – częściowa rozbiórka murów miejskich.

1807 r. – powstaje Księstwo Warszawskie. Pruski podział administracyjny zostaje utrzymany. W Słupcy stacjonują oddziały III Legii Polskiej generała Jana Henryka Dąbrowskiego.

1809 r. – do miasta wkraczają wojska austriackie.

1812 – 1815 r. – wojna rosyjsko – francuska. Przez Słupcę przechodzi wielka armia Napoleona oraz wojska rosyjskie i polskie.

1815 r. – w wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego Słupca wchodzi w skład Królestwa Polskiego, które jest połączone osobą władcy z cesarstwem rosyjskim. Administracyjnie miasto wchodzi w skład nowo utworzonego województwa kaliskiego.

1830 r. – w czasie powstania listopadowego grupa powstańców ze Słupcy atakuje posterunki graniczne i rozbraja Kozaków.

1863 r. – ochotnicy ze Słupcy uczestniczą w powstaniu styczniowym. Miasto leży na szlaku przemieszczania się oddziałów powstańczych.

1867 r. – powstaje powiat słupecki utworzony w obrębie guberni kaliskiej.

ok. 1880 r. – budowa cerkwi w Słupcy.

1893 r. – W mieście powstaje Ochotnicza Straż Pożarna.

1905-1907 – demonstracje polityczne i patriotyczne wystąpienia. Strajki szkolne przeciw rusyfikacji szkolnictwa.

1914 – 1918 – okupacja miasta przez wojska niemieckie w czasie I wojny światowej.

1915 r. – pod Słupcą powstaje obóz dla jeńców rosyjskich.

1916 r. – Decyzją władz niemieckich powiat słupecki zostaje połączony z konińskim. W mieście zostaje utworzona lokalna komórka Polskiej Organizacji Wojskowej z Bolesławem Daneckim jako dowódcą.

1918 r. – rozbrajanie Niemców i przejmowanie władzy w mieście przez członków Polskiej Organizacji Wojskowej.

1919 r. – utworzenie powiatu słupeckiego w województwie łódzkim.

1922 r. – budowa linii kolejowej Strzałkowo – Kutno. Miasto zyskuje bezpośrednie połączenie kolejowe z Poznaniem i Warszawą.

1925 r. – w mieście rozpoczyna działalność Seminarium Nauczycielskie.

1926 r. – odsłonięcie Pomnika Niepodległości na rynku w Słupcy.

1932 r. – tereny powiatu słupeckiego ponownie zostają włączone w skład powiatu konińskiego.

1939 r. – W mieście rozpoczyna się okupacja hitlerowska.

1944 r. – Rozpoczyna się masowa ucieczka Niemców.

1945 r. – miasto zostaje wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej.

1949-1950 – w Słupcy działa tajna, antykomunistyczna organizacja – Polska Partia Wolności.

1957 r. – miasto ponownie staje się siedzibą powiatu.

1975 r. – po reformie administracyjnej Słupca przestaje być siedzibą powiatu.

1999 r. – po kolejnej reformie administracyjnej Słupca ponownie staje się siedzibą powiatu.

2009 r. – w mieście zostaje zorganizowana I Słupecka Gra Miejska :)

2010 r. – miasto świętuje 720-lecie lokacji. W Słupcy ponownie ustawiono kolumnę z figurą św. Wawrzyńca. Jesienią odbywa się II Słupecka Gra Miejska :)

Opracowanie: Piotr Basiński

Powrót na górę strony



Przydatne źródła wiedzy

  • Czerniak A., Czerniak B. i in., 2010, Ślady baroku w Słupcy, Słupca.
  • Czerniak B., 2006, Obóz jeńców i internowanych pod Strzałkowem, Muzeum Regionalne w Słupcy, Słupca.
  • Gieryń N., 1988, Dzieje Słupcy (materiały wybrane), Słupeckie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne, Słupca.
  • Halaba A., Halaba M., Górecka J., 2004, Ślady Średniowiecza w Słupcy, Słupca.
  • Janas T., 2008, Okruchy prawdy. Z dziejów zniewalania narodu, Związek Młodocianych Więźniów Politycznych lat 1944-1956 „Jaworzniacy” Oddział w Słupcy, Konin.
  • Januszkiewicz M.J., Pleskaczyński A., 2006, Księga rozmaitości wielkopolskich, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań.
  • Jarecki M., 1999, Edward i Wojciech Sypniewscy, Muzeum Regionalne w Słupcy, Słupca.
  • Jarecki M., 2000, Ksiądz prałat Franciszek Szczygłowski, Parafia Rzymskokatolicka świętego Wawrzyńca w Słupcy, Słupca.
  • Jarecki M., 2000, Tadeusz Parys. Burmistrz Miasta Słupcy, Elżbieta Suszyńska.
  • Jarecki M., 2001, Aby pamięć nie zaginęła, Słupeckie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne, Słupca.
  • Jarecki M., 2002, Krótka historia powiatów ziemi słupeckiej, Starostwo Powiatowe w Słupcy, Słupca.
  • Jasiewicz Z., Malinowski T. i in., 1960, Dzieje ziemi słupeckiej, Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Słupcy, Słupca – Poznań.
  • Kaczmarek Z., Stępień J. (red.), 1993, Ziemia konińska w powstaniu styczniowym 1863-1864, Konin.
  • Kaczmarek Z., 1994, Ziemia konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864. Tom I, Wydział Spraw Społecznych Urzędu Wojewódzkiego w Koninie, Konin.
  • Łęcki W. (red.), 2004, Wielkopolska. Nasza kraina (t. I-III), Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
  • Maluśkiewicz P., 2002, Ziemia słupecka. Przewodnik turystyczny, Apeks, Konin.
  • Nowak A. C., 1987, Słupca-Pyzdry-Zagórów oraz okolice. Przewodnik turystyczny, Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, Poznań.
  • Pęcherski Z., 1958, Konin, Słupca, Koło, Sport i Turystyka, Warszawa.
  • Polak B., 1982, Wielkopolanie w powstaniu styczniowym 1863-1864, Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań.
  • Schmidt J., 1997, Stereotyp i granica. Pogranicze zaborów w mentalności współczesnych Wielkopolan, Wydawnictwo ECO, Międzychód.
  • Schmidt J. (red.), 2007, Granica, AWEL, Poznań. (pełny tekst do pobrania na stronie Towarzystwa Kulturalnego Echo Pyzdr).
  • Szczepański B. (red.), 1996, Dzieje Słupcy, Wydawnictwo Wielkopolskiej Biblioteki Publicznej, Poznań.
  • Wąsowicz J., 2002, Ziemia Słupecka naszą Małą Ojczyzną, Słupca.
  • Winowicz K., 1984-2006, Apolinary Szeluto 1884-1966 w setną rocznicę urodzin wznowione w czterdziestą rocznicę śmierci, Słupeckie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne, Słupca.
  • Wojciechowska B., 1997, Ku wolnej Polsce. Z dziejów słupeckiego obwodu POW, Słupeckie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne, Poznań.
  • Wojciechowska B., 2001, Bolszewicy pod Strzałkowem. Rzecz o obozie jeńców i internowanych z czasów wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, Słupeckie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne, Poznań.
  • Wojciechowska B., 1988, Słupca wobec wydarzeń 1863 roku, Słupeckie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne, Słupca.

Zeszyty słupeckie:

  • Nr 1, grudzień 2001, Z dziejów słupeckiego rzemiosła.
  • Nr 2, listopad 2002, Swemu miastu – i sobie.
  • Nr 3/4, wrzesień 2007, Spacerkiem po Słupcy.
  • Nr 5, luty 2010, Spacerkiem po Słupcy. Ciąg dalszy.

Powrót na górę strony

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

*

Możesz użyć następujących tagów oraz atrybutów HTML-a: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>